Boekenrestauratie papierrestauratie Dumarey
Ontzuren van verzuurd papier en leder, papierrestauratie, papier restauratie
Cores

Boekbinder

Boekbinden

Restauratie


Papierrestauratie, ontzuren van papier

Ontzuren van verzuurd papier

Door zuur aangetast papier, dat nog niet verpulvert zodra men het wil behandelen, kan ontzuurd en eventueel verstevigd worden. De meest toegepaste en eenvoudigste manier is het ontzuren in een waterige oplossing van calciumhydroxyde (Ca(OH)2. De aanwezige sulfaationen worden dan geboden tot calciumsulfaat, waarbij de hydroxylionen het papier neutraliseren. Om te zorgen dat zuur uit de atmosfeer later geen schade zal aanrichten wordt een overmaat calciumhydroxyde gebruikt, dat met koolstofdioxyde uit de lucht calciumcarbonaat vormt in het papier.

Het ontzuren van het papier verstevigd het papier niet maar stopt het afbraakproces ten gevolge van de verzuring!

Bovenstaande en andere waterige ontzuringsmethodes zijn heel efficiënt maar hebben echter het nadeel dat men een boek uit de band moet halen, en dat de inkten en kleuren kunnen uitvloeien.

Voor het ontzuren van boeken of watergevoelige documenten gebruiken we droge ontzuringsmethodes zoals bijvoorbeeld, Bookkeeper.

Bufferen
Bij het bufferen voorzien we het papier van een licht alkalische reserve zodat het zuur uit de atmosfeer het papier niet direct kan aantasten.




Restauratieatelier Dumarey
Stationsstraat 58
B-8460 Oudenburg
GSM 0497 90 19 42
info@papier-restauratie.be
BE 0781 283 233

Disclaimer          Nl    |    Fr     |      www.boekenrestauratie.be   |      Gastenboek      |

ontzuren
ontzuren
ontzuren
ontzuren
coresatelier</a>, erkend coresatelier, cores, restauratievakman van boeken en archief, restauratievakman van papier, atelier, restauratie, conservatie, boeken, archief, archiefrestauratie, papier, erkend, restauratieatelier, restauratrice, papier, perkament, gravures, kaarten, charters, zuurvrije dozen, ontzuren, archieven, bibliotheken, musea, reversibel, aquarellen, gouaches, West-Vlaanderen, bewaar de bibliotheken, gedrukt erfgoed, geschreven erfgoed, erfgoed bewaarder, archiefstukken, collecties boeken, restauratie, eerstelijnszorg, boeken restauratie, papier restauratie, perkamentrestauratie, zegel, perkamenten band, papieren band, boeken ehbo, conserverende doos, zuurvrije doos, overslagdoos, boekhersteller, Cores studenten, Coresstudenten, Brugge, Vlaanderen, samenwerking, samenwerkingsverband, vlakken perkament, calamiteiten, schimmelbehandeling, screening, archief, collecties, behoudsmedewerker, inktvraat, documenten, registers, atlassen, akten, posters, tekeningen, Syntra-West, Dumarey, Oudenburg, archief ontsluiten, boekbinder, boekbinden, conservator-restaurator, erfgoedconsulent, Conservering van bibliotheekcollecties, UPLA, competentieplatform, docent, Martine Eeckhout, Marijn de Valk, Competentieplatform voor Conservering en Restauratie van Boeken en Archief, digitaliseren, erfgoedinstellingen, Karel Velle, stadsarchief, Bisdom en Grootseminarie, Openbare Bibliotheek, erfgoedpartners, Rijksarchief, archiefdiensten, bisdom, grootseminarie, OCMW, erfgoedcel, calamiteitenserviceOost-Vlaanderen, Oudenburg, Cores erkend, Cores erkend restauratieatelierrestaurateur, restauratievakman, boekrestauratie, erkend CORES, boekenrestauratie, restauratie boeken, boekhersteller, boeken herstellen, boeken repareren, herinbinden van boeken, boeken EHBO, papierrestauratie, papierrestaurateur, boekenrestaurateur, papier restaurateur, boeken restaurateur, boekrestaurateur, papierrestaurator, papier restaurator, boekenrestaurator, boekrestaurator, boeken restaurator, boek restaurator, conservering, erkend restaurateur, restauratieatelier, CORES, restauratie van handschriften, restauratie van getijdenboeken, restauratie van verluchte handschriften, restauratie van incunabelen, restauratie van oude drukken
nterne factoren die documenten bedreigen

De conservatorische problemen veroorzaakt door interne factoren zijn meestal het moeilijkst op te lossen. Om efficiënt te zijn moeten maatregelen genomen worden op het ogenblik dat er nog geen schade merkbaar is. Enkel dan immers kunnen verouderingsprocessen met succes vertraagd worden.

Met de globale benaming verzuring worden dikwijls drie afzonderlijke fenomenen aangeduid. Het betreft hierbij verzuring stricto sensu (brittle paper), foxing en inktvraat. In de hiernavolgende paragrafen beschrijven we achtereenvolgens wat de aard van de beschadiging is en wat de mogelijkheden tot conservatie of zelfs restauratie zijn.


2.3.1. Verzuring stricto sensu

Hiermee bedoelt men de (meestal vrij egale) verzuring van papier dat na 1850 geproduceerd werd. Vanaf het midden van de negentiende eeuw veranderde de aanmaak van papier fundamenteel. Het proces werd gemechaniseerd en van dan af werd er vooral houtpulp gebruikt. Tot voor het midden van de negentiende eeuw werd het papier vrij artisanaal vervaardig uit pulp bekomen uit (vooral linnen) lompen. Papier gemaakt met houtpulp bevat, naast cellulose, een grote hoeveelheid lignine die een onstabiele verbinding is. Eveneens in het midden van de negentiende eeuw veranderde de inlijmtechniek. Voor ca 1830 werd het papier ondergedompeld in gelatine, een dierlijke lijm. Alleen het oppervlak van het papier was op deze wijze gelijmd. Vanaf ca 1830 werden alle vezels met lijm doordrongen dankzij het inlijmen van het papier "in de kuip" door middel van aluin/colofoniumhars (resp. een zout en een zuur product).

Zuurheid manifesteert zich eerst chemisch door afbraak van de cellulosevezels. Dit betekent dat de celluloseketens steeds korter worden. Vervolgens wordt het papier bruin en ten slotte treedt een mechanische degradatie in. Het papier wordt bros: het kan bv. niet meer gevouwen worden zonder te breken en de trekweerstand is sterk afgenomen. De eerste fase (afbraak van de cellulosevezels) gebeurt vrijwel onzichtbaar. Het is bijgevolg van belang tijdig de zuurtegraad van het papier te meten en de gepaste behandeling te ondernemen.

Het document bepaalt de behandeling. Losse bladen met onoplosbare inkten mogen in een waterige oplossing gedompeld worden. Hierbij wordt bv. calciumhydroxyde, calciumbicarbo-naat of magnesiumbicarbonaat gebruikt. Documenten met oplosbare inkten of aquarellen moe-ten in een niet-waterige oplossing behandeld worden, bv. in een alcoholoplossing met barium-hydroxide. Deze behandeling is zeer giftig en moet in een trekkast gebeuren.

Bovenstaande technieken kunnen niet gebruikt worden voor massa-ontzuring van uitgebreide boeken- en tijdschriftenverzamelingen. Daartoe gebruikt men de procédé's van o.m.

- Bookkeeper (op basis van magnesium oxide, gecommercialiseerd door Archimascon in Heerhugowaard (NL) en Preservation Technologies in Pittsburgh (PA), aangewend door de Koninklijke Bibliotheek De Haag (NL)

-        Wei T'o (met methyl magnesium carbonaat), aangewend door de National Library van Canada (Ottava)
-        Batelle (op basis van magnesium titanium ethoxide), aangewend door de Bibliothèque Nationale de France (Parijs) in haar Centre technique de Bussy-Saint-Geroges (op 30 km van Parijs)
-        Bückeburg Conservation Procedure (gecommercialiseerd door Neschen in Bückeburg (D); gebrukt magnesium bicarbonaat voor ontzuring). Voor een beschrijving van de procedure en de regio waarin het toegepast wordt: zie 2.4.1. Onderzoekscentra. Momenteel probeert de firma te-vens de Benelux te "veroveren".
-        Splitmethode van het Zentrum für Bucherhaltung Gmbh (ontwikkeld in de Deutsche Bücherei te Leipzig en de Friedrich Schiller Universität te Jena. Voor meer uitleg, zie 2.4.1. Onderzoeks-centra.

Geen van deze methoden is volledig ongecontesteerd. Daar de ideale ontzuringsmethode nog niet bestaat en het in elk geval zeer duur is om een collectie te laten ontzuren, is het van het allergrootste belang om de verzuring zoveel mogelijk tegen te gaan. Dit doet men door de documenten in een aangepast klimaat te bewaren en ze op te bergen in zuurvrije mappen of dozen. Dergelijk materiaal kan aangekocht worden bij diverse restaurateurs, maar ook bv. bij het Algemeen Rijksarchief.

Om de verzuring van toekomstig papier tegen te gaan heeft de International Standard Organi-zation in 1994 de norm gepubliceerd waaraan 'permanent' papier moet beantwoorden. De aanbevelingen zijn beschreven in de ISO 9706 norm:

-        de pH van de pulp moet tussen 7,5 en 10 bedragen
-        de kappa-index van de pulp moet kleiner zijn dan 5 (geeft een indicatie betreffende de oxi-datie ten gevolge van de aanwezigheid van lignine)

-        de alkali-buffer moet groter zijn dan 2% van de tegenwaarde van calciumcarbonaat.
-        de scheurweerstand moet groter zijn dan 350 milliNewton (mN) bij papier van meer dan 70 gr.
Het symbool voor permanent papier is een liggende acht.
De ISO-norm 11108:1996 beschrijft de standaarden voor permanent papier voor archivali-sche doeleinden (bv. gebruikt voor notariële akten). In deze standaarden zijn de normen veel strenger: de pulp moet aan nog meer criteria voldoen en hier wordt ook de plooiweerstand ge-test.

Zoals we hierboven reeds meldden, voldoen sommige waardepapieren aan nog strengere normen. Bankbriefjes bijvoorbeeld worden gemaakt uit pulp die geen houtvezels of gerecy-cleerd papier bevat.

Naast de standaarden voor permanent papier, bestaan er ook standaarden voor o.m. inkten (drukpersen, inktjets, laserprinters etc).

Soms wordt kwistig omgesprongen met papier. In België werd in 1996, 258 kg papier per persoon verbruikt. In Nederland was dit slechts 204 kg.